Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία: η ΕΕ συμφωνεί να εφαρμόσει αυστηρότερους κανόνες για την ενίσχυση της ενεργειακής απόδοσης

Η συμφωνία αυτή αποτελεί ένα ακόμη βήμα προς την ολοκλήρωση της δέσμης μέτρων «Fit for 55» για την υλοποίηση της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και του σχεδίου REPowerEU. Καταδεικνύει για μία ακόμα φορά την αποφασιστικότητα της ΕΕ να καταστεί κλιματικά ουδέτερη έως το 2050.

Επίτευξη υψηλότερων στόχων με καλύτερα μέσα 

Για πρώτη φορά, η αρχή της προτεραιότητας στην ενεργειακή απόδοση αποκτά νομική ισχύ με σαφή απαίτηση οι χώρες της ΕΕ να λαμβάνουν υπόψη την ενεργειακή απόδοση κατά τη λήψη αποφάσεων πολιτικής, σχεδιασμού και σημαντικών επενδύσεων στον τομέα της ενέργειας και αλλού.

Η συμφωνία θεσπίζει στόχο ενεργειακής απόδοσης της ΕΕ 11,7 % για το 2030, που υπερβαίνει την αρχική πρόταση της Επιτροπής που περιλαμβανόταν στη δέσμη «Fit for 55». Απαιτεί από τα κράτη μέλη της ΕΕ να εξασφαλίσουν συλλογικά πρόσθετη μείωση της κατανάλωσης τελικής και πρωτογενούς ενέργειας, σε σύγκριση με τις προβολές για την κατανάλωση ενέργειας του 2020.

Στο πλαίσιο της προσωρινής συμφωνίας, η υποχρέωση ετήσιας εξοικονόμησης ενέργειας σχεδόν διπλασιάζεται για να εξασφαλιστεί η συνεχής πρόοδος. Από το 2024 έως το 2030 οι χώρες της ΕΕ θα πρέπει να επιτυγχάνουν νέα ετήσια εξοικονόμηση ύψους 1,49 % στην τελική κατανάλωση ενέργειας κατά μέσο όρο, αντί για το σημερινό επίπεδο του 0,8 %. Θα πρέπει σταδιακά να φθάσουν το 1,9 % έως τα τέλη του 2030. Πρόκειται για ένα σημαντικό μέσο για την προώθηση της εξοικονόμησης ενέργειας σε τομείς τελικής χρήσης, όπως τα κτίρια, η βιομηχανία και οι μεταφορές.

Οι αναθεωρημένοι κανόνες αποδίδουν επίσης μεγαλύτερη ευθύνη στον δημόσιο τομέα για την αύξηση της ενεργειακής απόδοσης. Οι δημόσιοι φορείς θα πρέπει να λαμβάνουν συστηματικά υπόψη τις απαιτήσεις ενεργειακής απόδοσης στις δημόσιες συμβάσεις προϊόντων, υπηρεσιών, κτιρίων και έργων. Εισάγεται νέος στόχος μείωσης της ετήσιας κατανάλωσης ενέργειας κατά 1,9 % για τον δημόσιο τομέα. Η υποχρέωση των χωρών της ΕΕ να ανακαινίζουν κάθε χρόνο τουλάχιστον το 3 % του συνολικού εμβαδού δαπέδου των κτιρίων που ανήκουν στη δημόσια διοίκηση καλύπτει πλέον και το περιφερειακό και το τοπικό επίπεδο.

Οι επιχειρήσεις θα ενθαρρυνθούν να είναι ενεργειακά αποδοτικότερες στο πλαίσιο της αναθεωρημένης οδηγίας. Πρώτον, τα συστήματα ενεργειακής διαχείρισης θα καταστούν προκαθορισμένη υποχρέωση για τους μεγάλους καταναλωτές ενέργειας. Όλες οι επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένων των ΜΜΕ που υπερβαίνουν τα 85 TJ ετήσιας κατανάλωσης ενέργειας, θα πρέπει να εφαρμόσουν ένα σύστημα ενεργειακής διαχείρισης. Διαφορετικά, θα υποβάλλονται σε ενεργειακό έλεγχο (εάν η ετήσια κατανάλωσή τους υπερβαίνει τα 10 TJ). Για πρώτη φορά, θεσπίζεται επίσης σύστημα υποβολής εκθέσεων για την ενεργειακή απόδοση των μεγάλων κέντρων δεδομένων.

Σύμφωνα με τους συμφωνηθέντες κανόνες, οι χώρες της ΕΕ θα πρέπει επίσης να προωθήσουν τοπικά σχέδια θέρμανσης και ψύξης σε μεγάλους δήμους με πληθυσμό άνω των 45 000 κατοίκων. Επίσης, με τον αναθεωρημένο ορισμό της αποδοτικής τηλεθέρμανσης και τηλεψύξης, οι ελάχιστες απαιτήσεις θα τροποποιηθούν σταδιακά ώστε να διασφαλιστεί η πλήρως απανθρακοποιημένη παροχή τηλεθέρμανσης και τηλεψύξης έως το 2050. Η στήριξη νέων μονάδων συμπαραγωγής υψηλής απόδοσης που χρησιμοποιούν φυσικό αέριο και συνδέονται με το δίκτυο τηλεθέρμανσης σε αποδοτικά συστήματα τηλεθέρμανσης και τηλεψύξης θα είναι δυνατή μόνο έως το 2030, ενώ οποιαδήποτε άλλη χρήση ορυκτών καυσίμων θα απαγορεύεται για νέες δυναμικότητες παραγωγής θερμότητας σε τέτοια συστήματα.

Η συμφωνία ενισχύει περαιτέρω τις διατάξεις σχετικά με τη χρηματοδότηση της ενεργειακής απόδοσης για τη διευκόλυνση της κινητοποίησης των επενδύσεων. Σύμφωνα με τις νέες διατάξεις, οι χώρες της ΕΕ θα κληθούν να προωθήσουν καινοτόμα συστήματα χρηματοδότησης και πράσινα δανειοδοτικά προϊόντα για την ενεργειακή απόδοση, διασφαλίζοντας την ευρεία και χωρίς διακρίσεις προσφορά τους από τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Οι χώρες της ΕΕ θα πρέπει να αναφέρουν τον όγκο των επενδύσεων στην ενεργειακή απόδοση.

Άμβλυνση της ενεργειακής φτώχειας και ενδυνάμωση των καταναλωτών

Η συμφωνία περιλαμβάνει τον πρώτο ενωσιακό ορισμό της ενεργειακής φτώχειας. Τα κράτη μέλη θα πρέπει τώρα να εφαρμόσουν μέτρα βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης κατά προτεραιότητα μεταξύ των ατόμων που πλήττονται από ενεργειακή φτώχεια, των ευάλωτων πελατών, των νοικοκυριών χαμηλού εισοδήματος και, κατά περίπτωση, των ατόμων που ζουν σε κοινωνικές κατοικίες. Οι αναθεωρημένοι κανόνες δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στην άμβλυνση της ενεργειακής φτώχειας και στην ενδυνάμωση των καταναλωτών, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας υπηρεσιών μίας στάσης για τεχνική και οικονομική βοήθεια και εξωδικαστικών μηχανισμών για την επίλυση διαφορών.

Επόμενα βήματα

Το μόνο που μένει τώρα είναι να εγκριθεί η σημερινή προσωρινή συμφωνία από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. Μόλις ολοκληρωθεί η διαδικασία αυτή, η νέα νομοθεσία θα δημοσιευτεί στην Επίσημη Εφημερίδα της Ένωσης και θα τεθεί σε ισχύ.

Ιστορικό

Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία είναι η μακροπρόθεσμη αναπτυξιακή στρατηγική της ΕΕ για να καταστεί η Ευρώπη κλιματικά ουδέτερη έως το 2050. Η αναθεώρηση της οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση είναι μία από τις προτάσεις της νομοθετικής δέσμης «Fit for 55» που υπέβαλε η Επιτροπή τον Ιούλιο του 2021, ώστε να καταστούν οι πολιτικές της ΕΕ για το κλίμα, την ενέργεια, τη χρήση γης, τις μεταφορές και τη φορολογία κατάλληλες για τη μείωση των καθαρών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55 % έως το 2030, σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990. Η επίτευξη μιας τέτοιας μείωσης των εκπομπών κατά την επόμενη δεκαετία είναι ζωτικής σημασίας προκειμένου, αφενός, να καταστεί η Ευρώπη η πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρος στον κόσμο έως το 2050 και, αφετέρου, να γίνει πραγματικότητα η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία.

Η ενεργειακή απόδοση αποτελεί επίσης βασικό πυλώνα του σχεδίου REPowerEU, το οποίο αποτελεί τη στρατηγική της ΕΕ για την απαλλαγή από εισαγωγές ορυκτών καυσίμων από τη Ρωσία το συντομότερο δυνατόν. Τον Μάιο του 2022, η Επιτροπή, στο πλαίσιο του σχεδίου REPowerEU, πρότεινε την ενίσχυση των μακροπρόθεσμων μέτρων ενεργειακής απόδοσης, συμπεριλαμβανομένης της αύξησης του δεσμευτικού στόχου ενεργειακής απόδοσης βάσει της δέσμης νομοθεσίας για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία που αφορά την προσαρμογή στον στόχο του 55 % («Fit for 55»).