Πρόγραμμα βοήθειας της ΕΕ για την Τ/Κ κοινότητα

Η Κύπρος προσχώρησε στην ΕΕ την 1^η Μαΐου 2004 ως de facto διαιρεμένη νήσος. Η ΕΕ υποστηρίζει πλήρως τις τρέχουσες διαπραγματεύσεις μεταξύ των ηγετών της ελληνοκυπριακής και της τουρκοκυπριακής κοινότητας, οι οποίες αποσκοπούν στην επίτευξη συνολικής διευθέτησης που θα οδηγήσει στην επανένωση της νήσου και στη δημιουργία μιας διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας, όπου οι κοινότητες θα απολαμβάνουν πολιτική ισότητα.

Η πολιτική της ΕΕ όσον αφορά την τουρκοκυπριακή κοινότητα καθορίστηκε από το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων στις 26 Απριλίου 2004, λίγο πριν από την προσχώρηση της Κύπρου στην ΕΕ:

«Η τουρκοκυπριακή κοινότητα εξέφρασε την σαφή της επιθυμία για ένα μέλλον εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το Συμβούλιο είναι αποφασισμένο να θέσει τέρμα στην απομόνωση της τουρκοκυπριακής κοινότητας και να διευκολύνει την επανένωση της Κύπρου, ενθαρρύνοντας την οικονομική ανάπτυξη της τουρκοκυπριακής κοινότητας. Το Συμβούλιο κάλεσε την Επιτροπή να υποβάλει συνολικές προτάσεις για το σκοπό αυτό, με ιδιαίτερη έμφαση στην οικονομική ολοκλήρωση της νήσου και στη βελτίωση των επαφών μεταξύ των δύο κοινοτήτων και με την ΕΕ.».

Η Αντιπροσωπεία είναι το τοπικό γραφείο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Κύπρο, με έδρα τη Λευκωσία. Η εντολή της Αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Κύπρο είναι να παρέχει πληροφορίες σχετικά με ευρωπαϊκά θέματα τόσο στα μέσα ενημέρωσης όσο και στο ευρύ κοινό. Η Αντιπροσωπεία ενημερώνει τα κυπριακά μέσα ενημέρωσης σχετικά με τις εξελίξεις στις Βρυξέλλες και αποτελεί σημαντικό σημείο επαφής για τους δημοσιογράφους. Η Αντιπροσωπεία παρέχει στο ευρύ κοινό δωρεάν πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με την Επιτροπή και την Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω δημοσιεύσεων και εκπαιδευτικών επισκέψεων. Η Αντιπροσωπεία συγκεντρώνει επίσης πληροφορίες και ενημερώνει την Επιτροπή στις Βρυξέλλες για τις διάφορες πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές εξελίξεις στην Κύπρο. Η Αντιπροσωπεία διοργανώνει δικοινοτικές εκδηλώσεις και επισκέψεις στις Βρυξέλλες, στις οποίες συμμετέχουν Τουρκοκύπριοι. Η Αντιπροσωπεία διοργανώνει επίσης εκδηλώσεις που απευθύνονται στην τουρκοκυπριακή κοινότητα είτε από μόνη της είτε σε συνεργασία με τους τοπικούς ενδιαφερόμενους φορείς και το σημείο πληροφόρησης της ΕΕ. Η Αντιπροσωπεία παράγει και διανέμει περιεχόμενο σχετικό με την ΕΕ σε όλες τις πλατφόρμες μέσων ενημέρωσης στην τουρκοκυπριακή κοινότητα (μέσω σχετικών διαγωνισμών).

Η Αντιπροσωπεία, από κοινού με το Γραφείο Πληροφοριών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, διαχειρίζεται έναν «Ευρωπαϊκό Δημόσιο Χώρο» (EPS) εντός των εγκαταστάσεών του στη Λευκωσία. Ο EPS ανοίγει τις πόρτες του Σπιτιού της ΕΕ στους πολίτες και στους κατοίκους της Κύπρου, προσκαλώντας τους να συμμετέχουν σε εκδηλώσεις και δραστηριότητες που διοργανώνονται τακτικά. Προσφέρει επίσης τον χώρο διασκέψεων και τις εγκαταστάσεις του Σπιτιού της ΕΕ σε ΜΚΟ και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, ώστε να τα χρησιμοποιούν ως σημείο συνάντησης, και παρέχει συμβουλές και βοήθεια για ευρωπαϊκά θέματα σε πολίτες τόσο της ελληνοκυπριακής όσο και της τουρκοκυπριακής κοινότητας.

Επιπλέον, η Αντιπροσωπεία διαθέτει τρία κέντρα πληροφόρησης Europe Direct (EDIC) στις ελεγχόμενες από την κυβέρνηση περιοχές, δηλαδή στη Λεμεσό, στη Λάρνακα και στην Πάφο. Ένα τέταρτο EDIC βρίσκεται επίσης στην ουδέτερη ζώνη της Λευκωσίας για την εξυπηρέτηση και των δύο κοινοτήτων του νησιού. Τα κέντρα αυτά αποτελούν μέρος του δικτύου κέντρων πληροφόρησης Europe Direct.

Εν αναμονή διευθέτησης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αρκετές ειδικές αρμοδιότητες όσον αφορά την Κύπρο, πέραν των συνήθων αρμοδιοτήτων της έναντι μιας χώρας μέλους:

• Παρακολουθεί στενά τη διαπραγματευτική διαδικασία και παρέχει πολιτική και τεχνική υποστήριξη
• Εφαρμόζει άμεσα το πρόγραμμα βοήθειας για την προετοιμασία των Τουρκοκυπρίων για την επανένωση
• Υποβάλλει τακτικά εκθέσεις σχετικά με την εφαρμογή του κανονισμού για την Πράσινη Γραμμή

Για να ανταποκριθεί στις ευθύνες αυτές, η Επιτροπή συγκρότησε μια ειδική ομάδα για την τουρκοκυπριακή κοινότητα το 2004 στη Γενική Διεύθυνση Διεύρυνσης, η οποία από το 2014 εντάχθηκε στη Γενική Διεύθυνση Περιφερειακής Πολιτικής. Επιπλέον, ο πρώην Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Μπαρόζο διόρισε προσωπικό εκπρόσωπο στις διαπραγματεύσεις για τη διευθέτηση του κυπριακού ζητήματος.

Στις 17 Φεβρουαρίου 2016, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να μεταφέρει την «Ειδική Ομάδα για την τουρκοκυπριακή κοινότητα», δηλαδή την ομάδα της Επιτροπής που είναι επιφορτισμένη με την εφαρμογή του προγράμματος βοήθειας της ΕΕ προς την τουρκοκυπριακή κοινότητα και την παροχή βοήθειας στους Τουρκοκύπριους ώστε να προετοιμαστούν για την επανένωση της Κύπρου, στην Υπηρεσία Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων (SRSS) της Γενικής Γραμματείας, η οποία συντονίζει όλες τις προσπάθειες της Επιτροπής για τη διευκόλυνση της διαδικασίας επανένωσης της Κύπρου: http://europa.eu/rapid/press-release_MEX-16-330_en.htm.

Ολόκληρη η Κύπρος αποτελεί έδαφος της ΕΕ. Ωστόσο, στο βόρειο τμήμα της νήσου, όπου η κυβέρνηση της Κύπρου δεν ασκεί αποτελεσματικό έλεγχο, η νομοθεσία της ΕΕ αναστέλλεται σύμφωνα με το πρωτόκολλο αριθ. 10 της συνθήκης προσχώρησης του 2003.

Από το 1974, η «Πράσινη Γραμμή» χωρίζει τα δύο τμήματα της νήσου. Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 866/2004 για την Πράσινη Γραμμή καθορίζει τους όρους υπό τους οποίους πρόσωπα και αγαθά μπορούν να διασχίζουν τη γραμμή αυτή, η οποία δεν αποτελεί εξωτερικό σύνορο της ΕΕ. 

Πρακτικά, το κύριο αποτέλεσμα είναι ότι οι βόρειες περιοχές βρίσκονται εκτός του τελωνειακού και φορολογικού εδάφους της ΕΕ, αλλά αυτό δεν επηρεάζει τα προσωπικά δικαιώματα των Τουρκοκυπρίων ως πολιτών της ΕΕ. Είναι πολίτες χώρας της ΕΕ, ακόμη και αν ζουν σε τμήμα της Κύπρου που δεν τελεί υπό τον έλεγχο της κυβέρνησης της Κύπρου.

Η κατάσταση θα αλλάξει όταν υπάρξει διευθέτηση του Κυπριακού ζητήματος και οι κανόνες της ΕΕ θα εφαρμόζονται σε ολόκληρη τη νήσο.

Το 2006, η ΕΕ ενέκρινε τον κανονισμό 389/2006 σχετικά με τη βοήθεια για την προετοιμασία της επανένωσης. Στη συνέχεια, διατέθηκαν 259 εκατ. ευρώ για ένα πενταετές πρόγραμμα την υλοποίηση του οποίου θα αναλάμβανε η Επιτροπή.

Στόχοι του προγράμματος:

• προώθηση της κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης στην τουρκοκυπριακή κοινότητα (ιδίως της ανάπτυξης της υπαίθρου, του ανθρώπινου δυναμικού και της περιφερειακής ανάπτυξης)
• ανάπτυξη και ανακαίνιση υποδομών (ιδίως ενέργειας, μεταφορών, περιβάλλοντος, τηλεπικοινωνιών και υδροδότησης)
• προώθηση της συμφιλίωσης, οικοδόμηση εμπιστοσύνης και στήριξη της κοινωνίας των πολιτών
• προσέγγιση της τουρκοκυπριακής κοινότητας στην Ένωση, μέσω της ενημέρωσης και της επικοινωνίας μεταξύ Τουρκοκυπρίων και άλλων πολιτών της ΕΕ
• βοήθεια την τουρκοκυπριακή κοινότητα να προετοιμαστεί για την εφαρμογή του δικαίου της ΕΕ μόλις συμφωνηθεί συνολική διευθέτηση του Κυπριακού ζητήματος.

Από το 2011 και μετά, η βοήθεια συνεχίστηκε με τη μορφή ετήσιων επιχορηγήσεων ύψους 30 εκατ. ευρώ, με σκοπό την αξιοποίηση των αποτελεσμάτων που επιτεύχθηκαν και για τη στήριξη της εν εξελίξει διαδικασίας του ΟΗΕ. Από το 2006, έχει προγραμματιστεί συνολικό ποσό ύψους 449 εκατ. ευρώ στο πλαίσιο του κανονισμού για τη Βοήθεια.

Η διαχείριση του προγράμματος βοήθειας γίνεται σύμφωνα με τους κανόνες εξωτερικής βοήθειας της ΕΕ, μέσω άμεσης και έμμεσης διαχείρισης.

Για πληροφορίες σχετικά με προσκλήσεις υποβολής προσφορών και προσκλήσεις υποβολής προτάσεων που χρηματοδοτούνται στο πλαίσιο του «κανονισμού για τη Βοήθεια», επισκεφθείτε τον ιστότοπο της «Europe Aid». 

Εκτός από τους κανονισμούς για την Πράσινη Γραμμή και τη Βοήθεια, η Επιτροπή έχει προτείνει κανονισμό σχετικά με τους ειδικούς όρους για το εμπόριο με τις περιοχές της Κυπριακής Δημοκρατίας στις οποίες η κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας δεν ασκεί αποτελεσματικό έλεγχο (κανονισμός για το άμεσο εμπόριο). Η πρόταση αυτή παραμένει προς εξέταση στο Συμβούλιο.

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη βοήθεια της ΕΕ προς την τουρκοκυπριακή κοινότητα, επισκεφθείτε τη διεύθυνση https://ec.europa.eu/info/overview-funding-programmes/aid-programme-turkish-cypriot-community_el ή επισκεφθείτε τον ιστότοπο του InfoPoint της ΕΕ.