Avrupa Yapay Zekâ Yasası yürürlüğe girdi

Yapay zekâ konusunda dünyanın ilk kapsamlı düzenlemesi olan Avrupa Yapay Zekâ Yasası (YZ Yasası-AI Act) bugün yürürlüğe girdi. YZ Yasası, AB’de geliştirilen ve kullanılan YZ’nin güvenilir olmasını, insanların temel haklarını koruyacak güvenceler bulunmasını sağlamak için tasarlandı. Yasa; AB’de YZ için uyumlu bir iç pazar oluşturmayı, bu teknolojinin yaygınlaşmasını teşvik etmeyi, inovasyon ve yatırım için destekleyici bir ortam oluşturmayı amaçlıyor.

YZ Yasası, AB’de ürün güvenliği ve risk odaklı bir yaklaşımı esas alan ileriye dönük bir YZ tanımı getiriyor:

• Minimum risk: YZ özellikli tavsiye sistemleri ve istenmeyen e-posta (spam) filtreleri gibi çoğu YZ sistemi bu kategoriye giriyor. Bu sistemler, vatandaşların hakları ve güvenliği için minimum risk teşkil etmeleri nedeniyle YZ Yasası kapsamında herhangi bir yükümlülüğe tabi değil. Şirketler gönüllü olarak ek davranış kurallarını benimseyebilir.
• Özel şeffaflık riski: Sohbet robotları gibi yapay zekâ sistemlerinin, kullanıcılara bir makineyle etkileşimde bulunduklarını açıkça belirtmeleri gerekiyor. Yapay zekâyla manipüle edilmiş içerikler (deepfake) dâhil olmak üzere YZ tarafından oluşturulan bazı içeriklerin bu şekilde etiketlenmesi ve biyometrik sınıflandırma veya duygu tanıma sistemlerinden yararlanıldığında da kullanıcıları bilgilendirmeleri gerekiyor. Ayrıca, sağlayıcıların sistemleri, sentetik ses, video, metin ve görüntü içeriğinin makine tarafından okunabilir bir formatta işaretleneceği ve yapay olarak üretildiği veya manipüle edildiği tespit edilebilecek şekilde tasarlamaları gerekecek.
• Yüksek risk: Yüksek riskli olarak tanımlanan YZ sistemlerinin, risk azaltma sistemleri, yüksek kaliteli veri setleri, faaliyet kaydı, ayrıntılı dokümantasyon, açık kullanıcı bilgileri, insan gözetimi ve yüksek düzeyde sağlamlık, doğruluk ve siber güvenlik dahil olmak üzere katı gerekliliklere uyması gerekecek. Düzenleyici kum havuzu yapıları (sandbox), sağduyulu inovasyonu ve uyumlu YZ sistemlerinin geliştirilmesini kolaylaştıracak. Bu tür yüksek riskli YZ sistemleri, örneğin işe alım veya kişilerin kredi almaya hakkı olup olmadığını değerlendirmek ya da otonom robotları çalıştırmak için kullanılan YZ sistemlerini kapsıyor.
• Kabul edilemez risk: İnsanların temel haklarına yönelik açık bir tehdit olarak kabul edilen YZ sistemleri yasaklanacak. Reşit olmayanların tehlikeli davranışlarını teşvik eden sesli yardım kullanan oyuncaklar, hükümetler veya şirketler tarafından 'sosyal puanlamaya' izin veren sistemler ve öngörücü kolluk uygulamaları gibi kullanıcıların özgür iradesini alt etmek için insan davranışını manipüle eden YZ sistemleri veya uygulamaları bu kapsamda yer alıyor. Buna ek olarak gibi biyometrik sistemlerin bazı kullanımları (ör. iş yerlerinde kullanılan duygu tanıma sistemleri ve insanları sınıflandırmak için kullanılan bazı sistemler veya çok az istisna hariç olmak üzere kamuya açık alanlarda kolluk kuvvetlerine yönelik gerçek zamanlı uzaktan biyometrik tanımlama sistemleri) yasaklanacak.

Bu sistemi tamamlamak amacıyla YZ Yasası, genel amaçlı YZ modelleri için de kurallar getiriyor. İnsan benzeri metin oluşturmak gibi çok çeşitli görevleri yerine getirmek üzere tasarlanmış yüksek yetenekli YZ modelleri de bu kapsamda. Genel amaçlı YZ modellerinin, YZ uygulamalarının bileşenleri olarak kullanımı artıyor. YZ Yasası, değer zinciri genelinde şeffaflık sağlayacak ve en yetenekli modellerin olası sistemik risklerini ele alacak.

YZ kurallarının uygulanması ve yürürlüğe girmesi

Üye Devletlerin, YZ sistemleri için kuralların uygulanmasını denetleyecek ve piyasa gözetim faaliyetlerini yürütecek ulusal yetkili makamları 2 Ağustos 2025 tarihine kadar belirlemesi gerekiyor. KomisyonunYZ Ofisi, AB düzeyindeki YZ Yasasının yanı sıra genel amaçlı YZ modelleri için kuralların uygulayıcısı olacak.

Üç danışma organı kuralların uygulanmasını destekleyecek. Avrupa Yapay Zekâ Kurulu, YZ Yasası’nın Avrupa Birliği’ne Üye Devletler genelinde tek tip bir şekilde uygulanmasını sağlayacak ve Komisyon ile Üye Devletler arasındaki iş birliğinin ana organı olarak görev yapacak. Bağımsız uzmanlardan oluşan bilimsel bir panel, uygulama konusunda teknik tavsiyeler ve girdiler sunacak. Bu panel, özellikle genel amaçlı YZ modellerinin riskleri hakkında YZ Ofisi’ne uyarılarda bulunabilecek. YZ Ofisi, çeşitli paydaşlardan oluşan bir danışma forumundan da rehberlik alabilecek.

Kurallara uymayan şirketler para cezasına çarptırılacak. Yasaklanan YZ uygulamalarının ihlal edilmesi durumunda cezalar küresel yıllık cironun %7’sine, diğer yükümlülüklerin ihlali durumunda %3’üne ve yanlış bilgi sağlanması durumunda %1,5’ine kadar çıkabilecek.

Sonraki Adımlar

YZ Yasası kapsamındaki kuralların çoğu 2 Ağustos 2026’da uygulanmaya başlayacak. Bununla birlikte, kabul edilemez risk oluşturduğu kabul edilen YZ sistemlerine ilişkin yasaklar altı ay sonra, Genel Amaçlı YZ modelleri için kurallar ise 12 ay sonra geçerli olacak.

Komisyon, yasanın tam olarak uygulamaya girmesinden önceki geçiş döneminde köprü görevi görecek YZ Paktı’nı başlattı. Bu girişim, YZ geliştiricilerini, yasal sürelerin bitiminden önce YZ Yasası’nın temel yükümlülüklerini gönüllü olarak benimsemeye davet ediyor. 

Komisyon ayrıca, YZ Yasasının nasıl uygulanması gerektiğini tanımlamak ve detaylandırmak ve standartlar ve uygulama kuralları gibi ortak düzenleyici araçları kolaylaştırmak için kılavuzlar geliştir. Komisyon, ilk genel amaçlı YZ Uygulama Esasları’nın hazırlanmasına ve YZ Yasası kapsamındaki ilk Uygulama Esasları’nda söz sahibi olma fırsatı verecek çok paydaşlı bir istişare sürecine katılmaları için tüm paydaşlara niyet beyanı çağrısında bulundu.

Genel Bilgiler

9 Aralık 2023’te YZ Yasası ile ilgili siyasi anlaşma Komisyon tarafından memnuniyetle karşılandı. Komisyon, 24 Ocak 2024’te güvenilir yapay zekanın geliştirilmesinde Avrupalı girişimleri ve KOBİ’leri desteklemek için bir önlem paketi başlattı. 29 Mayıs 2024’te Komisyon, YZ Ofisi'ni duyurdu. 9 Temmuz 2024’te tadil edilmiş EuroHPC JU Yönetmeliği yürürlüğe girdi ve YZ fabrikalarının kurulmasına imkân verildi. Bu, YZ tabanlı özel süper bilgisayarların Genel Amaçlı YZ modellerini eğitmek için kullanılmasını sağlıyor.

Ortak Araştırma Merkezi (JRC) tarafından üretilen bağımsız, kanıta dayalı araştırmaların sürdürülmesi, AB'nin YZ politikalarının şekillendirilmesinde ve etkili bir şekilde uygulanmasının sağlanmasında temel öneme sahip.

Daha fazla bilgi için

Avrupa Yapay Zekâ Yasası

Yapay Zekâ için Yeni Kurallar — Sorular ve Cevaplar 

Avrupa YZ Ofisi | Avrupa’nın dijital geleceğini şekillendiriyor

Alıntı(lar)

Çalışma ve yaşama şeklimizi değiştirme potansiyeline sahip olan yapay zeka; vatandaşlar, toplumumuz ve Avrupa ekonomisi için muazzam faydalar vaat ediyor. Avrupa’nın teknoloji yaklaşımı insanları ön planda tutuyor ve herkesin haklarının korunmasını sağlıyor. YZ Yasası ile AB, YZ teknolojisinin Avrupa’daki AB kurallarına uygun olmasını sağlamak için önemli bir adım attı.

Margrethe Vestager, Dijital Çağa Uyumlu Bir Avrupa’dan Sorumlu Kıdemli Başkan Yardımcısı

Bugün, Avrupa’nın güvenilir YZ konusundaki liderliğinde önemli bir dönüm noktası. YZ Yasasının yürürlüğe girmesiyle birlikte Avrupa demokrasisi, risklerle mücadele eden ve Avrupalı YZ girişimleri için bir fırlatma rampası görevi gören YZ için etkili, orantılı ve dünyada bir ilk olan bir çerçeve sundu.

Thierry Breton, İç Pazardan Sorumlu Komisyon Üyesi